Một vài thông tin về cá La Hán
Nuôi cá cảnh, người chơi cần phải chú ý đến bể cá, môi trường nước, nhiệt độ và thức ăn cho chúng. Vì không phải loài cá cảnh nào cũng dễ nuôi, cá La Hán cũng vậy, tuy chúng lớn nhanh và khỏe mạnh nhưng nếu bạn không chăm sóc chúng đúng cách thì chúng sẽ không phát triển như ý muốn của bạn được.
Cá La Hán có tên gọi tiếng Anh: Flower Horn và tên tiếng Hoa: 花罗汉 (Hoa La Hán) là một trong những loài cá cảnh nhiệt đới được ưa chuộng trên thế giới và cả ở Việt Nam trong những năm đầu 2000 đến nay. Chúng được yêu thích do có hình dáng đẹp, mạnh mẽ và màu sắc sặc sở ở hai bên hông, chiếc đầu gù to lên giống như của một ông tiên nên có tên gọi là La Hán.
Đây là một loài cá có được qua phương pháp lại tạo của các nghệ nhân cá cảnh chứ trong tự nhiên không hề có loài cá này. Có một số nhận định cho rằng cá La Hán được lai tạo từ cá Hồng Két (Red Parrot) và cá rô phi họng đỏ mà ra, nhưng thực chất chúng được lai tạp từ nhiều loài cá khác nhau cùng chung một họ cá rô phi rất đa dạng vốn có hơn 400 loài. Những con cá La Hán đầu tiên xuất hiện tại các bể nuôi ở Malaysia. Đến năm 2001, từ những cuộc thi cá La Hán đầu tiên đã nhen nhóm phong trào chơi cá La Hán và nhanh chóng lan rộng, được nhiều người hưởng ứng và được phổ biến đến các nước Châu Á khác gồm có Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan,… và thực sự phát triển mạnh ở Việt Nam vào đầu năm 2004.
Hiện nay, cá La Hán được rất nhiều người nuôi cá chọn nuôi làm cá cảnh, cá La Hán được đón nhận rất cuồng nhiệt hơn cả cá dĩa và cá rồng xưa kia, vì người ta quan niệm loài cá này đem lại sự thịnh vượng và may mắn từ thân hình lấp lánh nhiều ánh châu và chiếc đầu gù to dị dạng khiến loài cá này càng trở nên đẹp và ngộ nghĩnh.
Là loài cá cảnh được lai tạo, có tuổi thọ khá cao (trên 10 năm) và sức khỏe cũng khá tốt. Cá trưởng thành có khá nhiều điểm đặc biệt được thừa hưởng bởi cá cha và cá mẹ đặc biệt là màu sắc lấp lánh trên thân không con nào giống con nào cả. Chúng có đuôi xòe đẹp và vây thường kéo dài, mắt không to, hai mang ngắn. Cá La Hán trưởng thành có kích thước từ 25 cm hoặc 30 cm tùy loài. Cá La Hán khá hiếu động và tò mò, bơi lội nhiều trong hồ và cũng thích phá phách những vật làm cảnh như đá, cây thủy sinh nên thường nuôi cá La Hán trong hồ trơn. Dễ nuôi vì cá mạnh khỏe, ít bệnh lại ăn tạp, chủ yếu những thức ăn sống như tôm tép, ốc, cá con và thịt bò băm nhuyễn (khó tiêu).
Tiêu chuẩn chung để đánh giá một chú cá La Hán đẹp là thân mình phải nhiều “châu” tức là những vảy cá óng ánh, màu sắc sặc sỡ và cái đầu phải có cái gù càng to thì càng có giá trị.
Sở dĩ một chú cá La Hán đạt tiêu chuẩn lại có giá cao vì mặc dù chúng sinh sản khá dễ, nhưng số cá trưởng thành có màu sắc đẹp và đầu gù to thường chiếm tỷ lệ khá thấp trong đàn cá, từ 10% đến 30% cho dù cá cha và cá mẹ đều đẹp.
Cá La Hán được lai tạo ra có hơn 60 loài nhưng những loài sau đây được ưa thích và nuôi nhiều là:
Kim Cương
Thái đỏ
King Kamfa (giống ngoại nhập và đắt nhất trong các loại hiện nay)
King lai (Thường được lai giữa King Kamfa mái và Kim cương trống)
Cá la hán không còn ở thời thượngđẳng, tuy nhiên, vẫn còn là sở thích của nhiều người, những chú cá đẹp cũng đáng giá bạc triệu. Thông thường, chỉ cần khoảng 500 ngàn đồng là sở hữu được chú cá con khá đẹp. Cá la hán dễ nuôi (họ cá rô), gần gũi và thông minh, tuổi thọ kéo dài khoảng 10 năm. Do tốc độ sinh sản nhanh nên cá la hán mau rớt giá, vì vậy nếu định đầu tư cá la hán với ước mơ làm giàu cần tìm hiểu kỹ càng.
Kỹ thuật nuôi cơ bản:
Bể nuôi cá La Hán
Kích thước của cá La Hán có thể dài trên 30cm hoặc ngắn hơn do di truyền từ cha mẹ . Chính vì vậy mà bể cá kiểng có kích thước tối thiểu phải là 0,6m x 0,3m x 0,4m. Nếu người nuôi có điều kiện nên chọn bể từ 0,8m x 0,4m x 0,5m trở lên để tạo không gian thoải mái cho La Hán phát triển toàn diện. Việc trang trí cho bể nuôi La Hán là không thể được vì cá La Hán là loài rất hiếu động, thích sự dàn trải trong không gian rộng nên bất cứ những gì cản đường chúng đều lật đổ.
Mặc khác, vì cá La Hán có kích thước lớn, nếu bơi trong bể có trang trí hòn non bộ hay cỏ giả dễ gây ra những vết trầy xước bên ngoài hoặc có thể gây ra những tai nạn không đáng có. Vậy là tốt nhất bể nên trống hoặc có thể đặt vài viên sỏi để chúng có công việc để làm, vận động cơ thể, tránh ù lì quá mức và cũng để duy trì tập tính tự nhiên của chúng. Nếu bạn nuôi chung nhiều cá La Hán trong một bể thì hãy ngăn chúng ra bằng những tấm kiếng, điều này không những giúp chúng khỏi tranh chấp mà còn khiến cá cảnh của bạn trở nên sung mãn hơn.
Nhiệt độ
Cá La Hán là cá nhiệt đới, vì vậy cá phát triển trong môi trường có nhiệt độ từ 20OC – 30OC. Nếu nhiệt độ quá lạnh cá dễ mắc các bệnh ngoài da và bệnh về đường tiêu hóa. Những người nuôi ca kieng khuyên rằng nên nuôi cá La Hán với nhiệt độ từ 28OC – 31OC.
Môi trường nước
Cá La Hán không đòi hỏi khắt khe về chất lượng nước . Cũng như các loài ca kieng khác, nếu bạn sử dụng nước máy hãy chứa nước trong một bể khác cho bay hết CLO trong vòng 24 giờ (có thể để máy sục khí) . Nhưng bạn cũng nên chú ý về độ pH và độ cứng của nước. La Hán cũng đòi hỏi về độ pH một chút, đó là từ 7,5-8,0. Để duy trì môi trường nước ổn định, bạn hãy thay nước mỗi tuần một lần. Trong bể thả một ít san hô để duy trì sự ổn định về pH. Hãy chú ý về những thay đổi của cá đối với môi trường nước.
Hệ thống lọc
Cá La Hán là loài cá dễ nuôi, chúng có thể sống ổn định mà không cần máy lọc. Nhưng để giống ca canh này có thể thể hiện hết vẻ đẹp của chúng, bạn nên tạo một hệ thống lọc giúp nguồn nước trong bể sạch hơn. Hệ thống lọc cần có những ưu điểm sau:
Lọc phải có hiệu quả cao.
Động cơ phải đủ công suất.
Hệ thống phải vệ sinh dễ dàng.
Lọc tránh bị nghẽn khi bẩn
Ánh sáng cho bể cá
Mặc dù là cá nhưng vì được nuôi dưỡng trong bể nên La Hán cũng cần ánh sáng đèn giống như người cần ánh sáng mặt trời. Mục đích đầu tiên của việc đặt đèn là giúp chúng ta thấy ca canh đẹp hơn và đèn đặt trên bể nuôi La Hán thường là đèn hồng.
Vì sao như vậy? Câu trả lời là: cũng như da người, da và vảy cá cũng hấp thu các sắc tố phát ra từ đèn làm da và vảy cũng hấp thu các sắc tố phát ra từ đèn làm da và vảy cá trở nên đậm hơn, rực rỡ hơn, còn da người hấp thu từ mặt trời – chính vì vậy mà da người mới hơi ngăm. Trong một ngày cần bảo đảm bật đèn và duy trì ánh sáng đèn từ 8 giờ – 12 giờ sẽ giúp cá kiểng của bạn có màu sắc đẹp và dạn dĩ hơn.
Lợi ích của muối đối với cá
Chúng ta ai cũng biết muối là một chất sát khuẩn tốt. Khi cho muối vào bể nuôi ca canh, muối trở thành một liều sát thủ giết chết các ký sinh mà không gây độc hại cho cá cảnh. Muối phân ly tạo thành các điện tích Na+ và Cl- cung cấp cho môi trường xung quanh giúp môi trường sống của cá được ổn định. Từ đó, muối làm cho cá có cảm giác như đang sống ngoài ngôi nhà thiên nhiên. Thông thường muối thả vào bể cá là muối hột (dạng tinh thể), hoặc muối bột bình thường. Tuyệt đối không sử dụng muối có Iod vì đó là hóa chất có thể giết chết cá cảnh của bạn.
Chọn cá La Hán con
Cho cá ăn
Cá “lên đầu” và “lên màu”
Ngoài yếu tố di truyền do giống loài, tạo dáng hình xấu – đẹp từng con thì cách chăm sóc tốt (thức ăn, môi trường nước…) góp phần đáng kể để cá la hán lên đầu và lên màu. Không phải cá la hán nào cũng có đầu gù đẹp, đều này rất hên xui khi chọn cá lúc còn nhỏ. Thường bầy cá vài trăm con, chỉ vài con cá đẹp mà thôi.
Ngoài cách chăm sóc như trên, người nuôi bố trí thêm đèn màu góp phần kích thích cá lên màu. Cá sẽ lộng lẫy hơn khi có đèn chiếu sáng. Tốt nhất là đèn có màu hồng tím, có thể mở đèn suốt đêm hoặc tắt lúc bạn đi ngủ (mở 4 – 6 giờ/ngày, bắt đầu lúc 5 – 6 giờ chiều). Ngoài ra, có thể làm cá “sung” lên bằng cách đặt gương soi, cho ăn thêm cá xiêm mái…, và tùy vào túi tiền mua thêm thức ăn lên màu ở các tiệm bán cá. Có nhiều loại khác nhau, tuy nhiên cần tránh loại có hóa chất làm cá bị triệt sản. Nhiều người cho cá ăn thêm trùn quế sẽ lên màu rất đẹp.
Thức ăn cho cá La Hán lên màu
Chăm sóc cá
Cá la hán rất dữ nên không thể nuôi 2 con một hồ. Hồ nuôi không cần để cây thủy sinh vì chúng cắn phá rất nhanh. Nhiều người để sỏi lọc nước nhưng cá không chịu để yên bao giờ. Hồ nuôi cá la hán nhất thiết phải có bộ phận lọc nước, sục khí, khoảng 3 – 7 ngày thay nước/lần, cũng có thể 2 – 4 tuần/lần (tùy lọc nước hoạt động tốt). Khi thay nước có thể thêm ít muối (tùy kích thước hồ) để sát trùng, nên thêm ban đầu rất ít cho cá không bị sốc, sau đó thay từ từ, 20 – 70%. Sau khi thay nước, màu sắc cá bị nhạt, điều này bình thường và sau đó chúng sẽ lên màu trở lại. Không để nước trong hồ bị dơ do cá rất nhạy cảm với môi trường, sẽ ảnh hưởng đến màu sắc của cá cũng như phát sinh bệnh. Đặt hồ cá nơi thoáng mát (không sáng quá và để ánh nắng chiếu vào, cũng không quá tối), có thể đặt thêm gương soi để kích thích tính “hiếu chiến” của cá, điều này có lợi cho phát triển đầu cá.
Cho cá La Hán đẻ
Cá La Hán sinh sản dễ dàng sau một năm tuổi khi cá đã trưởng thành, và được cho sinh sản nhân tạo trong hồ kính. Người nuôi cá sẽ chọn ra hai cá thể cá trống và mái. Thường thì cá trống phải to, màu sắc tươi đẹp sức khỏe tốt, tiêu chuẩn sức khỏe để chọn cá mái cũng tương tự nhưng thường cá mái chọn giao phối phải nhỏ hơn.
Hai con cá được thả vào hồ kính, sau đó được ngăn riêng ra bằng một tấm kính trong suốt, chờ cho đến khi cả hai bớt hung hăng với nhau và bắt đầu có cử chỉ mời gọi quấn quýt thì người ta lấy tấm kính ra. Hai con cá sẽ quần ổ và dọn sạch giá thể (thường là những hòn sỏi hoặc viên gạch tàu đặt sẵn dưới đáy hồ) và tiến hành đẻ trứng lên đó. Bắt đầu quá trình đẻ trứng, ống sinh dục của cá mái sẽ lú ra và dán trứng lên giá thể, dán đến đâu cá trống sẽ bơi theo tưới tinh lên đó. Sau hai giờ đồng hồ thì cá đẻ xong, thường thì người ta vớt riêng hai con cá cha mẹ ra hoặc tách riêng giá trứng ra hồ khác để ấp trứng vì sợ hai con cá sẽ cắn nhau để giành ổ.
Cá la hán rất dễ sinh sản, nếu có chú cá trống đẹp thì có thể chọn mua cá mái để “tiếp quản” bầy cá mới. Chọn cá mái ưng ý (kích thước nhỏ hơn cá trống, tránh cá mái đánh nhau với cá trống lúc đẻ) cho vào hồ kiếng. Đặt một tấm ngăn bằng kiếng để hạn chế chúng đánh nhau và tập làm quen nhau, đến khi cả hai nhìn nhau “âu yếm” thì lấy vách ngăn ra. Khi chúng hợp nhau thì bắt đầu dọn ổ đẻ trứng. Đặåt thêm giá thể để trứng bám vào, cá đẻ khoảng 1 – 3 giờ, lúc cá đẻ không nên làm động mạnh hay làm cá giật mình.
Để hạn chế cá bố mẹ ăn trứng và cá con, sau khi cá đẻ, lấy trứng bám trong giá thể ra ấp riêng trong hồ khác. Lấy nước trong ao bố mẹ hoặc nước đã xử lý tốt. Trong lúc ấp mở sục khí (nhẹ, để xa), tắt máy lọc tránh cá con bị hút vào.
Cá bột sẽ nở sau 48 giờ và được nuôi bằng thức ăn vi sinh hoặc bo bo nhỏ. Qua hai tuần cá có thể ăn thức ăn đặc chế và sau một tháng có thể tiến hành chọn lọc loại bỏ cá xấu không đạt tiêu chuẩn và giữ lại những cá con có hình thể đẹp tiếp tục nuôi đến trưởng thành.
Cá con mới nở 2 – 4 ngày không cần cho ăn, sau đó cho ăn bo bo hoặc ít lòng đỏ trứng gà luộc hòa với nước. Cần thay nước 1 – 2 ngày/lần. Tiếp tục cho cá ăn bo bo, đến khoảng 10 ngày tuổi tập cho ăn trùn chỉ.
Chú ý cá sau khi đẻ phải tách đôi cá bố mẹ ra. Chăm sóc tốt, cá nở đều. Nếu ổ trứng bị hư cũng đừng lo lắng, cá sẽ tiếp tục đẻ khoảng 1 tháng sau.